Op VRT Nieuws verscheen een artikel met de alarmerende titel "Slaagpercentage bij examencommissie hoger bij BSO dan bij ASO en TSO: "Vangnet met gaten".
Met onze meer dan 12 jaar ervaring met de examencommissie, willen we daar toch wel enkele kanttekeningen bij maken.
1) "In 2019 bedroeg het slaagpercentage voor alle examens in alle richtingen van de derde graad samen 60 procent."
Wat hiermee bedoeld wordt, is dat voor slechts 60% van alle examens derde graad die in 2019 zijn afgelegd een score van 50% of meer is behaald.
Elders in het artikel staat: "Uit de cijfers blijkt dat slechts 20,32 procent van de leerlingen in de derde graad ASO slaagt voor wiskunde", klinkt het bij Meuleman. "Voor de wetenschapsvakken is het nauwelijks beter: chemie 28 procent, fysica 38 procent en natuurwetenschappen 34 procent. In de derde graad TSO buizen ze vooral voor natuurwetenschappen, biologie en Duits."
Hier moet een nuancering bij.
Elke kandidaat mag per kalenderjaar voor elk vak 3 keer proberen. Dit betekent dat alle examens die tijdens een jaar worden afgelegd, een mix zijn van eerste, tweede en derde poging. Een opsplitsing van de slaagcijfers per poging zal allicht laten zien dat het slaagcijfer voor de eerste poging het laagst is.
Er valt wel wat voor te zeggen om de eerste poging buiten beschouwing te laten en wel om twee redenen. Ten eerste zijn er heel wat kandidaten die hun eerste examenbeurt gebruiken als proefexamen. Ze gaan minimaal voorbereid naar het examen. Dit is zo dom nog niet. In het beste geval zijn ze meteen geslaagd en als ze niet geslaagd zijn, hebben ze een goed idee van de moeilijkheidsgraad van het examen. Ten tweede is het voor de meeste kandidaten moeilijk om in te schatten of ze klaar zijn voor het examen. Op school krijgt een leerling via overhoringen en tussentijdse evaluaties feedback over zijn kennis en vaardigheden. Hij of zij heeft dan ruim de tijd om bij te sturen. Wie examencommissie doet, krijgt zijn feedback pas na zijn eerste poging. Het is dus niet meer dan normaal dat die eerste poging vaak een onvoldoende oplevert.
Op school doet een leerling per vak minstens 4 examens per graad. Waarom wordt het als abnormaal beschouwd dat een kandidaat examencommissie 2 of meer pogingen doet per vak? Tenslotte legt hij examen af over de hele graad.
Daarnaast is het natuurlijk ook zo dat heel wat kandidaten aan de derde graad beginnen terwijl ze voor een aantal (of veel) vakken de nodige voorkennis missen. Ze onderschatten het niveau van de examens of zijn gewoon overdreven optimistisch. Dit is echter geen probleem van de examencommissie. De examencommissie is een neutrale instantie die examens organiseert. Het is niet de taak van de examencommissie om leerlingen te oriënteren of weg te sturen. Ze kan wel - meer nog dan ze nu doet - waarschuwen dat examencommissie niet voor iedereen is en dat het zeker geen snelle of gemakkelijke oplossing is. [Even terzijde: De jongeren/volwassenen die wij ondersteunen hebben dit probleem zelden. Wij geven advies, identificeren leemtes in de voorkennis en reiken middelen aan om die leemtes weg te werken.]
2) "Maar de cijfers liggen een stuk hoger voor BSO-richtingen (70 procent), dan voor ASO- (46 procent) en TSO-richtingen (51 procent)."
Het artikel suggereert dat dit komt doordat de examens voor ASO en TSO verkeerd zijn opgesteld of niet goed worden gecorrigeerd. Wij hebben daar onze twijfels bij en als we Ockhams scheermes erbij halen, is de meest evidente verklaring dat de examens BSO extreem gemakkelijk zijn. Wie een goede algemene kennis heeft, kan voor de meeste vakken slagen zonder ook maar iets te studeren. Dat is niet kenmerkend voor de examencommissie (die de doorlichting overigens goed doorstaat), maar voor BSO in het algemeen.
Conclusie:
Volgens Meulemans moet de examencommissie bijgestuurd worden. Wij delen die mening niet. De examencommissie heeft een enorme ontwikkeling doorgemaakt in de afgelopen 10 jaar. De werking is vandaag modern, efficiënt en van hoge kwaliteit. De examencommissie doet waarvoor ze bedoeld is en het lijkt ons nefast om aan dat doel te gaan "prutsen".
Meer begeleiding is zeker zinvol, maar die begeleidende taak moet door andere partijen (bv. CLB's) worden opgenomen en er moet voor gezorgd worden dat kandidaten die andere partijen vlot vinden. Cruciaal in die begeleiding is jongeren volledig informeren over hun opties. Examencommissie is niet de enige (aantrekkelijke) manier om een diploma te behalen. Ook is het diploma secundair geen absolute voorwaarde voor wie aan hoger onderwijs wil beginnen. De school verlaten zonder diploma betekent niet het einde van de rit. Het is een moment om weloverwogen nieuwe keuzes te maken en examencommissie is maar een van de mogelijkheden.
De enige verbetering die we voor de examencommissie zouden voorstellen - en die echt een enorm verschil zou maken - is om voor elk vak representatieve examenvragen ter beschikking te stellen (zoals dat in een ver verleden gebeurde). Dit zou kandidaten een duidelijk en ondubbelzinnig handvat geven om zich voor te bereiden op het examen. De vakfiches beschrijven in detail wat iemand moet kennen en kunnen, maar zonder relevante voorbeelden van examenvragen blijft dit voor heel wat kandidaten relatief nutteloze informatie.